Pełnia Księżyca

Faza Księżyca określa oglądaną z Ziemi część Księżyca oświetloną przez Słońce. Są cztery podstawowe fazy Księżyca: nów, pierwsza kwadra, pełnia oraz ostatnia (trzecia) kwadra. Fazą Księżyca, która zawsze wzbudzała największe zainteresowanie jest pełnia Księżyca. Występuje ona wówczas, gdy Księżyc znajduje się w opozycji do Słońca, czyli kiedy jest po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Wówczas powierzchnia Księżyca zwrócona w stronę Ziemi jest całkowicie oświetlona promieniami Słońca.

Wpływ pełni Księżyca na ludzi

Ludzie od zarania dziejów wierzyli we wpływ Księżyca na ich życie. Uważali, że skoro fazy Księżyca, a zwłaszcza pełnia Księżyca mają wpływ na przyrodę, to muszą mieć również wpływ na ludzi. Dziś naukowcy próbują zbadać ile w tych wierzeniach jest prawdy, a ile zwykłych przesądów nie mających nic wspólnego z rzeczywistością.

Wpływ Księżyca na pływy

Wpływ Księżyca na przyrodę najbardziej widoczny jest podczas przypływów i odpływów, które są uzależnione od siły pływowej oraz wielkości i głębokość akwenu, a także kształtu nabrzeża. Siła pływowa jest to siła przyciągania Słońca oraz Księżyca. Siła ta zmienia się wraz z obrotem Ziemi oraz pozycją Księżyca i Słońca w stosunku do Ziemi. Najsilniejsze pływy występują podczas nowiu i pełni Księżyca. Największą wysokość pływu (ok. 20 m) zarejestrowano w Zatoce Fundy.

Naukowcy uważają, że ogromne pływy jakie miały miejsce 3-4 mld lat temu miały duży wpływ na powstanie i rozwój życia na Ziemi. W tym okresie Księżyc znajdował się znacznie bliżej od Ziemi i jego dużo większa niż obecnie siła przyciągania powodowała, że pływy z oceanów wdzierały się głęboko w ląd niosąc ze sobą materiał mineralny, umożliwiając tym samym powstania związków organicznych, które dały początek życiu na Ziemi. Dodatkowo fala pływowa przyczynia się do spowolnienia obrotu Ziemi. Pierwotnie doba trwała ok. 6 godzin teraz są to 24 godziny, a jej czas ciągle ulega wydłużeniu.

Wpływ pełni Księżyca na sen

Ludzie zastanawiają się skoro Srebrny Glob ma taki wpływ na ogromne masy wody w oceanach czy może mieć również wpływ na organizm ludzki, który w ok. 60% składa się z wody? Część naukowców uważa, że tak i przytacza na dowód wyniki przeprowadzanych przez siebie badań. Eksperymenty laboratoryjne wykazały, że w czasie pełni Księżyca osoby biorące udział w teście o kilka minut dłużej usypiały.

Dodatkowo sam sen był o kilkanaście minut krótszy, podobnie jak faza snu głębokiego. Co najistotniejsze badani mieli nawet o połowę mniejszy poziom melatoniny, która reguluje rytmy dobowe u człowieka. Zaobserwowano również, że podczas pełni Księżyca nasz organizm wytwarza mniej serotoniny czyli tzw. "hormonu szczęścia". Być może dlatego lekarze zauważyli, że zabiegi wykonywane podczas pełni Księżyca zwiększają ryzyko wystąpienia krwotoku. Serotonina ma wpływ m. in. na ciśnienie krwi.

Wpływ Księżyca na samopoczucie

Czy zatem faktycznie istnieje związek faz Księżyca z zachowaniem ludzi? Wśród naukowców zdania są podzielone. Z jednej strony istnieją eksperymenty przeprowadzone przez naukowców, które wykazują, że mają wpływ i to znaczny, są jednak też wyniki badać przeczące tezie jakoby fazy Księżyca, a zwłaszcza pełnia Księżyca wpływały na nasze życie. Również statystyki pod tym względem są niejednoznaczne. Jako przykład miasta, które wprowadziło na czas pełni Księżyca dodatkowe patrole, aby zapobiec zwiększonej liczbie napadów i kradzieży, podaje się bardzo często brytyjskie Brighton. Jednak na większą skalę nie udało się znaleźć znaczącej korelacji między fazą naszego satelity, a występującymi zdarzeniami o charakterze kryminalnym.

Skoro więc nie ma niepodważalnych dowodów na istnienie bezpośredniego wpływu Księżyca na nasze działania to może uda się różne zjawiska wyjaśnić w sposób pośredni? Problemy ze snem mogą się brać również z tego, że wystawiony na większą niż zazwyczaj ekspozycję światła Księżyca nasz organizm wytwarza mniej melatoniny. Z kolei niski poziom serotoniny negatywnie wpływa na nasz nastrój, niekiedy powoduje wzrost agresji. A może na przeświadczenie o wpływie pełni Księżyca na nasze zachowania mają zakorzenione od wieków w naszej świadomości wierzenia? Jedno jest pewne - temat wciąż czeka na przeprowadzenie kompleksowych i rzetelnych badań, inaczej cięgle będziemy zdani na wierzenia, przeczucia i zmienne statystyki.

Pełnia Księżyca wyznacza Wielkanoc

Warto również pamiętać, że pełnia Księżyca ma wpływ na datę... Wielkanocy. Data Świąt Wielkanocnych ustalona została dopiero na Soborze Nicejskim, który odbył się w 325 roku n.e. Przyjęto, że Wielkanoc będzie wypadała w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca.

Zjawiska księżycowe

Niezależnie od tego czy Księżyc ma rzeczywiście wpływ na nas warto czasem spojrzeć na naszego satelitę, zwłaszcza podczas tak ciekawych zjawisk jak superksiężyc, krwawy Księżyc i niebieski Księżyc. Wszystkie te trzy zjawiska na raz można było zobaczyć na naszym niebie 31 stycznia 2018 roku. Nazwano je "Super Blue Blood Moon" i ostatnio zaobserwowano na naszej półkuli ponad 150 lat temu (31 marca 1866 r.).

Niebieski Księżyc

Dużo częściej zaobserwujemy tzw. niebieski Księżyc (Blue Moon). Zjawisko występuje średnio co 2,5 roku i odnosi się do drugiej pełni Księżyca występującej w jednym miesiącu kalendarzowym. Nazwa jest nieco myląca ponieważ nie odnosi się do koloru jaki przybiera Księżyc, a do angielskiego powiedzenia "once in a blue moon" jako oznaczenie czegoś rzadkiego. Kolejna pełnia niebieskiego księżyca czeka nas w maju 2026 roku.

Superksiężyc

Zjawiskiem, które możemy obserwować częściej jest tzw. superksiężyc - pełnię Księżyca zaobserwowaną w perygeum, czyli najbliższej odległości od Ziemi. Dzieje się tak średnio raz do roku. Księżyc jest wówczas o 14% większy i świeci do 30% jaśniej. Ostatnio z tym zjawiskiem mieliśmy do czynienia w piątek, 15 listopada 2024 o godzinie 22:29. W roku 2025 superksiężyc zaobserwujemy dwa razy - 5 listopada oraz 5 grudnia.

Krwawy Księżyc

Zjawiskiem występującym najczęściej, ale nieregularnie jest zaćmienie Księżyca, które występuje gdy Ziemia znajduje się między Słońcem a Księżycem będącym w pełni. Bywa tak, że w ciągu roku są aż trzy zaćmienia, ale też zdarzają się lata kiedy nie ma żadnego zaćmienia Księżyca. Określenie "blood moon" (krwawy Księżyc) wzięło się od przybieranej podczas zaćmienia Księżyca barwy (czerwonej lub rudej). Wynika to z załamania się w atmosferze ziemskiej promieni słonecznych. W 2025 roku będziemy świadkami Zaćmienie Księżyca 14 marca oraz 7 września.