Piątek

Piątek według normy ISO-8601 jak sama nazwa wskazuje jest piątym, licząc od niedzieli dniem tygodnia. Jednak licząc zgodnie z tradycją biblijną, gdzie niedziela jest pierwszym dniem tygodnia, piątek jest dniem szóstym.

Pochodzenie nazwy

Sytuacja jest analogiczna do występującego przed piątkiem czwartku. W językach słowiańskich liczebnikowe znaczenie nazwy piątek (dzień piąty) jest oczywiste, inaczej sprawa wygląda w pozostałych krajach. W wielu krajach europejskich, podobnie jak w przypadku pozostałych dni tygodnia na lokalną nazwę miała wpływ łacińska nazwa dnia dies Veneris "dzień Wenus". Tak jak np. w Hiszpanii, gdzie piątek to viernes, czy Włoszech venerdì. W mitologii rzymskiej Wenus była boginią miłości, a także boginią wiosny i roślinności. Jej odpowiedniczkami w mitologii nordyckiej były boginie Freja (Freyja, Freya) oraz Frigg. Czasem te dwie boginie są łączone w jedną postać. To właśnie im poświęcony jest piąty dzień tygodnia w angielskim Friday oraz niemieckim Freitag (dzień Frei).

Piątek w tradycji

Piątek to szczególny dzień dla chrześcijan. W piątek według tradycji chrześcijańskiej umarł Jezus Chrystus i w związku z tym w niektórych wyznaniach obowiązuje tego dnia post. Piątek jest również świętym dniem dla islamu, a w judaizmie w piątek, po zachodzie słońca rozpoczyna się szabat. Jednak dla wielu niezależnie od wyznawanej wiary, zwłaszcza w kulturze zachodniej tego dnia po prostu zaczyna się długo wyczekiwany weekend. Inaczej jest w Afganistanie, w którym piątek jest ostatnim dniem weekendu, a z kolei w Arabii Saudyjskiej piątek jest pierwszym dniem weekendu.

Dlaczego 13 piątek jest pechowy?

W niektórych kulturach piątek uważany jest za dzień pechowy. W żeglarstwie nieszczęściem jest rozpoczęcie podróży w piątek. Wielki Piątek dla chrześcijan jest dniem wyjątkowym. Wierni upamiętniają tego dnia cierpienie i ukrzyżowanie Chrystusa. Jednak są miejsca, gdzie do tematu podchodzi się zupełnie inaczej. Na przykład na Hebrydach i nie tylko uważa się, że Wielki Piątek to najlepszy dzień do sadzenia ziemniaków. Tłumaczy się to tym, że po ukrzyżowaniu nastąpiło Zmartwychwstanie, czyli po śmierci przychodzi życie. Inna teoria mówi, że po wprowadzeniu ziemniaków do Europy w XVI w. protestanci z Irlandii i Wielkiej Brytanii nie chcieli sadzić ziemniaków ponieważ nie były wymienione w Biblii. Sadzenie w Wielki Piątek miało je niejako "ochrzcić". Jeszcze inna teoria związana z tą tradycją odnosi się do wierzeń, że na proces wegetacji mają wpływ fazy Księżyca, a Wielki Piątek jest zawsze dobrym dniem w cyklu księżycowym do sadzenia roślin okopowych.

Piątek trzynastego

Za dzień szczególnie nieszczęśliwy jest uważana 13, która w połączeniu z piątkiem u wielu osób powoduje paraskewidekatriafobię. Co się wydarzyło w piątek trzynastego? Strach przed piątkiem 13-tego niektórzy łączą z tym, że apostołów razem z Jezusem było trzynastu, Jezus został ukrzyżowany w piątek 13. miesiąca nissan oraz w piątek, 13 października 1307 r. aresztowano templariuszy (Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona) oskarżonych przez króla Francji Filipa IV m.in. o sodomię, herezję i bałwochwalstwo. Zgodnie z tą hipotezą ostatni wielki mistrz zakonu, Jacques de Molay na stosie przeklął Filipa IV i papieża Klemensa V, a ci rok później już nie żyli. Jednak wydarzenia te miały miejsce setki lat wcześniej, a strach przed pechowym piątkiem pojawił się dopiero na początku XX w. Dlaczego więc piątek 13 jest uważany za pechowy dzień? Trudno dziś na to pytanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ale na szczęście ten feralny piątek może w roku przypaść maksymalnie 3 razy.

Nie wszędzie pechowy dzień to piątek, zwłaszcza w połączeniu z trzynastką. We Włoszech za pechowy uznaje się piątek, ale siedemnastego, a w Hiszpanii, Grecji i Rumunii za dzień szczególnie pechowy uznaje się trzynastego, ale we wtorek. Wiąże się to z tym, że tego dnia 29 maja 1453 r. Imperium Osmańskie zajęło Konstantynopol.

W większości krajów piątek jest ostatnim dniem pracy przed weekendem, jednak w ciągu ostatnich dwóch dekad coraz częściej staje się pierwszym dniem weekendu, a to za sprawą pracowników, którzy pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy. Są kraje jak np. Szwajcaria, gdzie udział pracowników w niepełnym czasie pracy jest tak duży, że piątek zaczęto nazywać "nową sobotą". A więc piątek, piąteczek, piątunio :)

• skrót piątku to pt. w kalendarzach Pt
• piątek występuje między czwartkiem a sobotą
• ciało niebieskie związane z piątkiem to Wenus, a znaki zodiaku Waga i Byk

Wydarzyło się w piątek

• piątek, 12 października 1492 - odkrycie Ameryki przez Kolumba
• piątek, 27 grudnia 1918 - wybuch powstania wielkopolskiego (do 16 lutego 1919)
• piątek, 13 sierpnia 1920 - początek bitwy warszawskiej (do 25 sierpnia)
• piątek, 1 września 1939 - wybuch II wojny światowej