Nazwy dni tygodnia

Tydzień jest pozaukładową jednostką czasu równą siedmiu dniom, co daje 168 godzin, 10 080 minut lub 604 800 sekund. W ciągu roku są 52 tygodnie oraz w zależności od tego czy rok jest przestępny, czy nie dodatkowo 1 lub 2 dni.

Siedmiodniowy tydzień jest związany z fazami Księżyca, a sposób wyliczania oraz nazewnictwo ukształtowało się około 2000 lat p.n.e. w starożytnej Mezopotamii. Wówczas przyporządkowano do kolejnych dni ciała niebieskie, które ówcześni astronomowie mogli oglądać gołym okiem. Były to: Księżyc (poniedziałek), Mars (wtorek), Merkury (środa), Jowisz (czwartek), Wenus (piątek), Saturn (sobota) oraz Słońce (niedziela). Nazwy te (oprócz Księżyca i Słońca) nadali na cześć swoich bogów rzymianie, którzy w 321 r. n.e. planetarne nazwy dni tygodnia przyjęli do swojego urzędowego kalendarza. Od nich trafiły do kalendarza kościelnego i dziś w większości języków europejskich nazwy dni tygodnia oprócz niedzieli i poniedziałku wywodzą się od nazw rzymskich bóstw lub ich germańskich odpowiedników (czwartek łac. dies Iovis "dzień Jowisza" w niem. Donnerstag od germańskiego Donara, ang. Thursday od nordyckiego Thor'a).

Inaczej wygląda to w językach słowiańskich. Tu nazwy dni tygodnia wywodzą się od określenia kolejności występowania względem niedzieli, która kiedyś była pierwszym dniem tygodnia. I tak sama niedziela swoją etymologię wywodzi od słów "nie działać" (nie pracować), a natępne (oprócz soboty) to kolejno: poniedziałek - dzień "po niedzieli", wtorek dzień "wtóry (drugi)", środa - dzień "środkowy", czwartek i piątek - odpowiednio czwarty i piąty dzień (po niedzieli). Sobota jako święty dzień w judaizmie oraz niektórych wyznaniach chrześcijańskich ma swoja nazwę odnoszącą się do szabasu (sabat).

Kolejność dni w tygodniu

Opublikowana w 1988 roku międzynarodowa norma ISO-8601, która określa sposób zapisu daty i czasu, przydziela liczby dni tygodnia od 1 - poniedziałek do 7 - niedziela. To znaczy, że pierwszym dniem tygodnia jest poniedziałek, a niedziela jest dniem ostatnim. Jednak zgodnie z tradycją biblijną tydzień zaczyna się w niedzielę, w związku z czym w wielu krajach, głównie anglosaskich to niedziela jest uważana za pierwszy dzień tygodnia. W Polsce pozostałością po takim sposobie odliczania dni tygodnia jest środa, której nazwa określa środkowy dzień w tygodniu.

Numer tygodnia

Norma ISO-8601 określa również sposób wyliczania pierwszego tygodnia w roku. Jest to taki tydzień, w którym są przynajmniej 4 dni stycznia, czyli musi się w nim znajdować pierwszy czwartek stycznia lub dzień 4 stycznia. Dlatego może się zdarzyć, że tydzień 01 może zawierać dni z poprzedniego roku, a tydzień 53 - dni z następnego roku. Taka sytuacja będzie miała miejsce np. w 2020 roku. 1 stycznia 2021 wypadnie w piątek, więc 2020-W53 będzie trwał od 28 grudnia 2020 do 3 stycznia 2021, a 2021-W01 zaczyna się 4 stycznia 2021 roku. Datę kalendarzową 2021-01-03 jako datę tygodniową zapisujemy następująco: 2021-W53-7.

Świąteczne dni tygodnia

O siedmiodniowym tygodniu wspomina również Biblia. Bóg tworzył świat przez 6 dni, a siódmego dnia odpoczywał. Stąd też w judaizmie oraz niektórych wyznaniach chrześcijańskich sobota (szabat) jest świątecznym dniem odpoczynku. W katolicyzmie za dzień świąteczny oraz pierwszy dzień tygodnia uważana jest niedziela, jako dzień w którym zmartwychwstał Jezus. Z kolei dla wyznawców trzeciej religii Mojżeszowej - islamu dniem odpoczynku jest piątek.

Zmienna ilość dni tygodnia

Podział tygodnia na siedem dni od czasu ustanowienia w starożytnej Mezopotamii na przestrzeni wieków w zasadzie, poza niewielkimi odstępstwami się nie zmieniał. Pięciodniowy tydzień stosowali Jorubowie oraz niektóre ludy indyjskie. Dłuższy, bo dziesięciodniowy cykl wprowadzony został we francuskim kalendarzu republikańskim. Tydzień pięciodniowy, a następnie sześciodniowy cykl wprowadzili sowieci w okresie międzywojennym w ramach walki z Cerkwią. Chodziło o to, żeby niedziela wypadała w różnych dniach tygodnia. Nundinae czyli tygodnie ośmiodniowe były stosowane w starożytnym Rzymie przed wprowadzeniem tygodnia siedmiodniowego.